هوش تجاری (Business Intelligence) چیست؟

مدرس: مسعود کاویانی

MasoudKaviani.ir

شاید بگویید که چرا دوره انبار داده‌ها را با درسی با عنوان هوش‌تجاری آغاز کرده‌ایم! یکی از دلایلِ اصلی، این است که انبارکردنِ داده‌ها (Data Warehousing) یکی از عوامل کلیدی و مهم جهت به ثمر رساندنِ فرآیندهای هوش‌تجاری می‌باشد. در واقع با انبارکردنِ داده‌ها است که می‌توانیم اطلاعات و تفسیرهای ارزشمندی از آن‌ها (داده‌ها) به دست بیاوریم. پس در واقع یکی از کاربردهای مهمِ انبار کردنِ داده‌ها، در بحث هوش‌تجاری یا همان Business Intelligence است. در این درس می‌خواهیم به تعریف هوش‌تجاری و مثال‌های ساده‌ای از آن در سازمان‌ها و شرکت‌ها بپردازیم.

ابتدا باید به این سوال پاسخ دهیم که هوش‌تجاری یا همان Business Intelligence که به آن BI نیز می‌گویند چیست؟

همان‌طور که می‌دانید در یک سازمان یا شرکتِ نرم‌افزارهای مختلفی جهتِ ذخیره‌سازی داده‌ها وجود دارند. مثلاً نرم‌افزارهایی با نام CRM (مدیریت ارتباط با مشتری) هستند که اطلاعاتِ مشتریان و خرید و فروش‌های آن‌ها را ذخیره می‌کنند. سیستم‌هایی مانند MIS هستند که عملیاتِ ذخیره‌ی اطلاعاتِ درون سازمانی را انجام می‌دهند. مثلا این‌که یک کارمند در سازمان در طولِ روز چه کارهایی را انجام داده است و وقت خود را صرف چه کارهایی می‌کند. یا سیستمِ حسابداری که عملیاتِ مالیِ سازمان را کنترل و ذخیره می‌کند. تمام این نرم افزارها در واقع داده‌ها را ذخیره می‌کنند و بر روی این داده‌ها پردازش انجام می‌دهند. هوش تجاری (Business Intelligence) در واقع مجموعه‌ای از این ابزارها و زیرساخت‌ها است که با ذخیره و پردازش اطلاعات می‌تواند به کسب‌و‌کارِ یک سازمان ارزش اضافه کند. در واقع وظیفه‌ی اصلی فرآیند‌های هوش‌تجاری، تبدیلِ داده‌ها به ارزش برای یک سازمان است.

داده‌ها در واقع همان اطلاعاتِ خامی است که در یک سازمانْ وجود دارد و هنوز پردازشی بر روی آن صورت نگرفته است. برای مثال، فرض کنید شما یک شرکت دارید که ۱۰۰۰مشتری دارد. شما اطلاعاتِ مشتریانِ خود را ذخیره می‌کنید و هر بار که مشتری با شما تماس می‌گیرد و یا خریدی انجام می‌دهد را هم ذخیره می‌کنید. خوب تا اینجا فقط داده‌ها را ذخیره کرده‌اید. از این‌جا به بعد بایستی با فرآیند‌ها و زیرساخت‌های هوش‌تجاری این داده‌ها را به یک ارزش (Value) برای شرکت خود تبدیل کنید. مثلاً با فرآیند‌های داده‌کاوی در سازمان به این نتیجه برسید که اگر یک مشتری بیش از سه روزِ متوالی با شما تماس گرفت و شکایتی را مطرح کرد، احتمالاً این مشتری تا یک ماهِ بَعد دیگر از شما خریدی نخواهد کرد (با توجه به داده‌های مشتریانِ قبلی و الگوهایی که از آن‌ها کشف کرده‌اید به این نتیجه می‌رسید – درس داده‌کاوی چیست را خوانده باشید).

حالا که با مثالِ هوش‌تجاری آشنا شدید جا دارد تا تعریفی که از مجله گارتنر استنباط کرده‌ایم را بیاوریم:

هوش تجاری یک اصطلاح چتری (Umbrella Term) است که شامل نرم‌افزارهای کاربردی، زیرساخت‌ها و ابزارهایی هست که باعث دسترسی و تحلیل اطلاعات می‌شود که به کمک آن می‌توان تصمیم‌ها و کاراییِ یک شرکت یا سازمان را بهینه کرد. (در واقع داده‌های یک سازمان، با پردازش و تحلیل خوب، می‌تواند برای آن سازمان ارزش افزوده ایجاد کند)

شاید شکلِ زیر بتواند خلاصه‌ای از فرآیند‌های هوش‌تجاری را نمایش دهد و به درکِ راحت‌تر این مفهوم کمک کند:

همان‌طور که مشاهده می‌کنید، از نرم‌افزارهای موجود و داده‌هایی که این نرم‌افزارهای کاربردی ذخیره کرده‌اند داده‌ها را جمع‌آوری می‌کنیم و با عملیات تبدیل و پردازش مناسب، آن‌ها را در انبار داده‌ی خود ذخیره می‌کنیم. سپس این انبار داده آماده تحلیل می‌شود و با کمک آن می‌توان تحلیل‌های مختلفی بر روی داده‌ها انجام داد. به این صورت که داده‌ها از اطلاعات خام، به ارزش (Value) برای یک سازمان تبدیل می‌شوند و باعث بهینه‌سازیِ تصمیم‌گیری‌های آن سازمان می‌شود.